W centralnym punkcie rynku wznosi się gmach ratusza, a cały plac otoczony jest barokowymi kamieniczkami z podcieniami, będącymi świadectwem pierwotnej, handlowej funkcji tego miejsca. Kamieniczki przy rynku zamieszkiwali najbogatsi mieszczanie - kupcy, rzemieślnicy i kramarze - o czym świadczyły bogate niegdyś zdobienia elewacji budynków, usunięte w czasie rekonstrukcji fasad w latach 60. XX wieku. Podcienia zajmowały kramy sukienników, kuśnierzy, ławy chlebowe, jatki.
Obecny gmach ratusza pochodzi z XVIII wieku. Chcąc poznać wcześniejsze dzieje siedziby władz miejskich, należałoby zejść do piwnic, gdzie zachowały się gotyckie i renesansowe pozostałości poprzedniczek tejże budowli. Powstanie pierwszej z nich datuje się na II połowę XIV wieku, jednak murowana siedziba władz stanęła na dzisiejszym Placu Ratuszowym dopiero na początku XVI wieku. Kolejne pożary, dotykające miasto spowodowały, że pomimo remontów, nie przetrwała próby czasu. Budowa obecnego ratusza miała miejsce w latach 1744-1749 i nadała mu klasycystyczny wygląd.
Na początku XX wieku na potrzeby władz miejskich wykupiono i przyłączono do ratusza sąsiednie kamienice (tzw. „Siedem domów”). Pewną niedogodnością, uniemożliwiającą połączenie głównego gmachu z kamienicami była linia tramwajowa przebiegająca między ratuszem a kamienicami. Poradzono sobie z tym problemem, budując kryty ganek na wysokości pierwszego piętra.
W takim poszerzonym kształcie ratusz przetrwał do dziś. Dwupiętrowy gmach wieńczy wieża z baniastym hełmem, zegarem oraz galeryjką, z której niegdyś trębacz wygrywał hejnał miejski. Do wnętrza prowadzą dwa wejścia. Nad południowym znajduje się inskrypcja łacińska mówiącą o tym, że „Miasto wybudował Bolesław Krzywousty w 1108 roku”. Zwiedzając wnętrze ratusza warto zwrócić uwagę na rzeźby autorstwa Ernsta Rülkego (nauczyciela słynnej, cieplickiej szkoły snycerskiej) zdobiące balustradę schodów oraz płaskorzeźbę w Sali Obrad. Godną uwagi jest jeszcze jedna pamiątka dawnych czasów - odkryta w czasie niedawnego remontu, średniowieczna studnia.
Na przestrzeni wieków ratusz pełnił rozmaite funkcje - przede wszystkim był siedzibą włodarzy oraz miejscem obrad rady miejskiej, ale gościły tam również inne ważne dla miasta instytucje - sąd, archiwum i skarbiec. Dziś w ratuszu mieści się Urząd i Rada Miasta oraz Urząd Stanu Cywilnego.
Jeleniogórskie tramwaje.
W latach 1897-1969 na terenie Jeleniej Góry funkcjonowała komunikacja tramwajowa. Dziś pozostały po niej nieliczne ślady - fragment torowiska oraz tabliczka wmurowana w ścianę ratusza pod galeryjką łączącą ratusz z „Siedmioma domami” w setną rocznicę uruchomienia pierwszej linii tramwajowej, zachowane na niektórych kamieniczkach rozety służące jako zaczepy trakcji, a także wagoniki tramwajowe, z których jeden stoi przy północnym wejściu do ratusza i pełni funkcję kiosku z pamiątkami (dwa pozostałe stoją przed zajezdnią MZK, przy ulicy Wolności oraz w Podgórzynie na pętli autobusowej).
Fontanna z Neptunem.
Tuż przy gmachu ratusza znajduje się fontanna z rzeźbą Neptuna - króla mórz, co w leżącej u stóp kilku pasm górskich miejscowości może budzić uzasadnione zdziwienie oglądających. Rzeźba ma upamiętniać dawne, dobre stosunki handlowe miejskich kupców z zamorskimi krajami. Fontanna stanęła w miejscu dawnej studni miejskiej w XIX wieku.
Plac Ratuszowy opuszczamy ulicą Marii Konopnickiej, aby po kilku krokach skręcić w ulicę Boczną i dojść do najstarszej, jeleniogórskiej świątyni - Bazylika Świętych Erazma i Pankracego.